Uzman Adli+Klinik Psikolog Ebru Çorbacı, bu haftaki yazısında, ölüm gerçeği ile yüzleşmeyi ve onunla başa çıkabilmenin yollarını yazdı.
Her kayıp acı vericidir. Ölüm karşısında genelde kişi kendini çaresiz hisseder. Ölüm gerçeği ile yüzleşmek, baş etmek ve onunla yaşamayı öğrenmek kolay değildir. Bireyin hayatında değerli olan birinin ölümü sonrasında deyim yerinde ise dünyası alt üst olur. Değerleri, hedefleri, hayat ile ilgili düşünceleri karışır. Bu durum ani ölümün (trafik kazası, boğulma, iş kazası vs.) gerçekleşmesi ile daha da yoğun yaşanır. Beklenilmeyen bir ölümün kabullenilmesi ölen kişinin yakınları tarafından çok zordur. Ölüm sonrası yaşanılan karmaşık ve kabullenilmesi zor durumun bireye etkilerileri tamamen kişiye özel bir durumdur. Bir kaybı en sağlıklı kabullenmenin yolu o kaybın yasını tutmaktır. Yas bir kayıp sonrasında kişinin doğal tepki vermesidir. Yas süreci kişinin kaybı ile başlayan ve günlük yaşamının eski rutin haline gelene kadar devam eden bir süreçtir. Her insanın ölüm karşısında vereceği tepki durumu kişilik yapısına, kayıpla olan ilişkinin niteliğine, ölen kişinin yas tutan birey için anlamına, ölüm biçimine, geçmiş kayıplarının varlığına, sahip olduğu sosyal destek durumuna göre farklılıklar göstermektedir. Ölüm sonrasında yaşanılan yas sürecinde kişilerde bazı ortak fiziksel ve psikolojik duygusal tepkiler yaşanır. Bu tepkiler genel olarak, ilk duyulduğu andaki şok, ölümün inkar edilmesi, olan olaya karşı suçluluk duygusu hissedilmesi, kişinin ölümü inanç sistemi ile sorgulaması ve daha sonra da ölümün varlığını kabullenmesi şeklindedir.
Kayıp Sonrasında Kaybı Kabullenerek Yaşamayı Kolaylaştırabilen Yollar
Bireyin hayatını sağlıklı bir şekilde devam ettirebilmesi için yaşanılan kayıpları kabullenip, duygularla yüzleşerek yoluna devam edebilmeyi öğrenmesi gerekmektedir. Yas yaşamak ve yaşanılan kayıpları kabullenmek, tekrar hayata devam etmek ölen bireyi unutmak demek değildir. Aksine yaşanılan kaybı yaşamının bir parçası haline getirip bu olayla yaşamayı öğrenmek demektir.
Bu yüzden aşağıda bahsedilen durumlara dikkat etmek yas sürecindeki bireylerin biraz sakinlik ve huzur kazanmalarına yardımcı olabilir.
Kayıp sonrasında yalnız, kızgın veya ağır bunaltı hali gibi yaşanan yoğun duyguları açık ve dürüstçe aile, arkadaş ve yakınlarla konuşmak kaybı yaşayan bireye iyi gelecektir. Genelde yaşanılan duyguları konuşmak, paylaşmak bireye rahatlama yaşatır. Ne olursa olsun yaşam için umudun kaybedilmemesi hayatta kalmanın ve yaşanılan acı ile savaşmanın en önemli unsurlarındandır. Eğer varsa kaybınızla ilgili yaşanmışlıklarınızı anlatabileceğiniz bir destek grubuna katılın veya yakın arkadaşlarınızla kaybettiğiniz kişiyi konuşmaktan, birlikte geçirdiğiniz anılarınızı anlatmaktan çekinmeyin. Ölüm maalesef her canlının kontrol edemeyeceği, zamanına karar veremeyeceği, yaşadığı ve yaşayacağı bir durumdur.
Her şeyden önce kendinize karşı sabırlı davranmanız gerektiğini unutmayın. Ölüm insanın hayatı boyunca yaşadığı, anlam koymakta en fazla zorlandığı ve yoğun acı verici süreçlerden biridir. Sevilen birinin kaybı ile başa çıkmak, tekrardan iyi olmak zaman alır. Bu süreç bazı günlerin kötü, bazı günlerin iyi geçmesi ile geçecektir. Ama bu sürecin üstesinden gelebilirsiniz.
Kaybı yaşayan ailenin yaşanılan acının üstesinden gelmesini kolaylaştıran unsurlar;
- Aile üyelerinin ölüm hakkında doğru bilgiye sahip olması iletişimi kolaylaştırır.
- Aile üyelerinin yaşanılan acı ile baş etmek için yalan söylemesi, aile üyelerinin birbirleri arasındaki ilişkiyi koparırken bir yandan da birbirlerine öfke, kızgınlık, suçluluk gibi olumsuz duyguların hissedilmesine neden olur.
- Bu dönemde aile içinde bireylerinin birbirlerini anlamaya çalışmaları ve birbirlerine hoşgörülü davranmaları gerekmektedir.
- Aile üyelerinin yaşanılan acının üstesinden gelmesini kolaylaştıran en önemli unsurlardan biri de acıyı paylaşmalarıdır.
Yas Döneminde Ölümle Başa Çıkmak İçin Yapılan Yanlışlar
- Acı ile baş etmek için çok çalışmak, alkol ya da başka madde kullanmaya başlamak.
- Yaşanılan durumla tek başına savaşmaya, bu durumdan tek başına çıkmaya çalışmak.
- Kayıp kişi, olay, anılar hakkında konuşmamak
gibi durumlar yasın sağlıklı bir şekilde yaşanmasını engeller. Yas sürecinin sağlıklı yaşanmaması bireylerin hayatlarının ileriki dönemlerinde kalıcı farklı ve ciddi problemler yaşamasına neden olur.
Bir Yakınını Kaybetmiş Bireye Yardım Etmek İçin Öneriler
Araştırmalara göre ölüm sonrasında cesaret ve güven veren telkin veya teselliler işe yarayan çözümler değildir. Kaybı olan kişiye yardımcı olmak için yanında olup, acısını paylaşmak, acısına saygı duymak gerekmektedir. Genelde kayıp kişi hakkında konuşmaktan kaçınılır. Fakat düşünüldüğünün tam tersine kişi istemediğini belirtmediği sürece kayıp kişi hakkında konuşmak iyi gelir. Kaybı konuşmaktan kaçınmak var olan acıyı yok etmez, aksine acıyı pekiştirir. Konuşma sırasında yaşanılan kaybı gerçeğine uygun ve kaybı önemseyen bir tutum sergileyin. Kayıpla savaşan bireyin en çok ihtiyaçlarından biri onu dikkatle dinleyen, duygularına, inançlarına saygı duyan, acısını önemseyen yakınlarının onunla birlikte olmasıdır. Bu konuda dinleyicilerin kaybı olan bireyinkine benzer duygu ve deneyimlerini paylaşması yas sürecini yaşayan bireye yalnız olmadığı ve kendini dinleyenler tarafından anlaşıldığı gibi olumlu duyguları hissettirir. Eğer yakınını kaybeden bireyin yaşanılan kayıp sonrasındaki duygu durumunun ciddi şekilde bireye zarar verdiğini düşünüyorsanız ve kişi özellikle ölüm sonrasından en az bir yıl geçmesine rağmen günlük etkinliklerini sürdüremiyor ise, yas yaşayan bireyin bir uzmandan yardım alması için ona destek olun.
