Uzm. Adli+Klinik Psk. Ebru Çorbacı bu haftaki Voice of the İsland yazısında stresin faktörlerini, strese neden olan düşünce yapılarını ve stresle nasıl başa çıkılabileceğini anlattı.
Stres
Stres; psikolojik açıdan, kişiye özgü yaşanan ve kişinin hayatını zorlayıcı bir durum olarak değerlendirilmektedir. Birçok faktör stresin oluşmasına neden olabilir. Birey tarafından tehdit edici ve zararlı olarak algılanması yüzünden kişide gerilim yaratan her durum stres uyaranı olabilir. Yaşanılan her olumsuzluğun başlangıcı stres kaynaklı olabilir. Stresten kurtulmanın çeşitli yolları bulunmaktadır. Stres ve stres yüzünden yaşanılan mutsuzluk hali günlük hayatta sık ve çoğu kişi tarafından yaşanılan bir durumdur.
Stres Faktörleri
Yapılan araştırmalara göre, olumsuz çevre koşulları, bulunan çevre ısısındaki ani değişiklikler, kalabalık, gürültü, doğal afetler, çeşitli yaralanmalar, kişinin bir hastalığa maruz kalması, yaşanılan sosyal çevre ile ilgili rol çatışmaları, yaşanılan çevrenin kişiden beklentileri, değer yargıları gibi etkenler başlıca stres yaratan faktörlerdendir. Bunun yanında bireylerin sahip olduğu kişilik ve düşünce yapısı gibi bazı bireye özgü durumlar da yaşanılan stres boyutunu etkilemektedir.
Strese Neden Olan Düşünce Yapısı
Kötü olasılıklara odaklanmak, kişide belirli bir süre sonra gerçekçi olmayan kaygı yaşamasını sağlamakta ve kendini kontrol etmesi engellemektedir.
Yaşanılan her olayda hatayı hep kendinde arama, suçluluk ve düşmanlık duygularının yoğun olması gibi durumlar bireyi stresten kurtulamaz hale getirmektedir. Sağlıklı bir şekilde stresle başa çıkabilmede bireyin kişilik yapısı ve çözüm odaklı düşünce tarzı önemli rol oynamaktadır.
Strese Neden Olan Düşünce Yapısının Değişmesi
Birey var olan düşünce yapısını, gerçekçi, esnek, tutarlı, mantıklı, psikolojik sağlığını destekleyen ve kendisi için anlamlı hedeflere ulaşmasına yardımcı olan düşünce tarzına dönüştürmelidir. Bireyin olaylar karşısında geliştirdiği, olumsuz düşüncelerin farkına varması, onlardan uzak durması ve bu düşünceleri olumlu düşüncelere çevirmesi yaşadığı stres oranını düşürür. Stresin azalması kişinin sağlıklı karar vermesini ve mutlu olmasını sağlar.
Stresle Nasıl Başa Çıkabiliriz
Bireye hangi stres ile başa çıkma stratejisinin iyi geleceği, bireyin kişilik yapısı, eğitim düzeyi ve içinde bulunduğu kültür özelliklerine bağlıdır. Yapılan araştırmalara göre çeşitli meditasyonların, nefes alma egzersizi ve görselleştirme yöntemini içeren gevşeme tekniklerinin stresle baş etmede etkili olduğu kanıtlanmıştır.
Özellikle açık havada yapılan egzersizler stresle başa çıkmada etkili olan hormonların vücutta salgılanmasına yardımcı olmaktadır. Bunun yanında düzenli spor yapmanın, doğru ve sağlıklı beslenmenin stresi azalttığı bilinmektedir.
Yoğun stres yaşayan ve günlük hayatı yaşanılan stres yüzünden çekilmez hale gelen bireyler problem çözme becerileri geliştirme, etkili iletişim kurabilme, davranışsal olarak kendini kontrol etme ve zamanı etkin bir biçimde kullanma gibi yöntem ve tekniklerden de yararlanmalıdırlar.
Bireyi yaşadığı yoğun huzursuzluk duygusundan kurtarabilmenin başka bir alternatif yolu ise bireyin kendisine yeni bir alan yaratması olabilir.
Örneğin, kişi kendine yeni bir hobi edinebilir. Bu yeni hobi sayesinde kişi kendisine rahat ve huzurlu hissedebileceği yeni bir alan yaratmış olur. Günün stresinden uzaklaşmanın yanı sıra kendisine tüm bu olumsuz duygulardan kurtulabilecek gücünün var olduğunu ve yeni bir şeyler yaratabileceğini kanıtlamış olur.
Uyku problemi yaşamak, bireyden bireye farklılıklar gösterse de genelde kişiler için büyük stres kaynağıdır. Bu yüzden hayatında stresi azalmak isteyen bireye uyku düzenine dikkat etmesi önerilir. Özellikle uykunun sağlıklı olabilmesi için, bireyler, yatak odasının ısısının çok sıcak ya da çok soğuk olmaması konusunda titizlik göstermelidirler. Bunun yanında yatak odasının, çalışma odası ve ya televizyon odası olarak kullanılmaması gerekmektedir. Sağlıklı bir uyku için alkol, kafeinli içecekler ve çikolata tüketimini uyku saatinden 4-6 saat öncesinde kesilmelidir. Günlük yaşanılan stresin uyku kalitesini etkilememesi için, özellikle yattıktan sonra günlük sorunlardan uzak durulmalıdır. Söz konusu sorunlar yatak odası dışında düşünülüp çözümlenerek yatağa yatılmalıdır.
Yoğun stresin yaşandığı en yaygın ortamlardan biri de iş ortamıdır. Bireylerin çalışırken iş yoğunluğundan sıkıntı duyduğunu hissettiği anda, belirli aralıklarda kısa süreli mola vermeleri (dik durun, gözlerinizi kapatın ve 10 dakikalığına gitmek istediğiniz bir yerde olduğunuzu hayal edin) rahatlamalarını sağlayacaktır.
Yaşanılan olaylara olumlu yönünden bakmayı, sık sık gülümsemeyi, teşekkür etmeyi, sevmeyi, hayal kurmayı ihmal etmeyin. Stres hayatımızın her alanındadır. Onunla başa çıkmayı öğrenmek bizim elimizdedir. Uzm. Adli+Klinik Psk. Ebru Çorbacı
