“BAĞIMLILIK” NEDİR?
- Günümüzde “bağımlılık” kavramını daha çok alkol ve uyuşturucu konularıyla birlikte duymaktayız. Fakat bağımlılığın birçok farklı alanda da olabileceği göz ardı edilmekte ayrıca çoğu zaman bir hastalık olduğu unutulmaktadır. Maalesef genel olarak hastalık olduğu bilinmediği veya unutulduğu için, bağımlı kişilere genellikle kötü gözle bakılmaktadır.
- Bağımlılık hastalığı; insanın dürtülerini kontrol edememesi sonucunda, bir nesneye, kişiye veya olguya aşırı muhtaç hale gelmesi, bunlara karşı olan önlenemez bir istek durumudur. Kişi bu nesneler olmadan hayatını asla sürdüremeyeceğini, ayakta duramayacağını, verimli olamayacağını ve işe yaramayacağını düşünür. Böylelikle durumun kötü taraflarını görmekte ve kabullenmekte çok zorlanırlar.
- Bağımlılık durumu, alışkanlığın bir sonraki evresidir. Bağımlılığın tam olarak oluşumu; bağımlılık davranışının sıklığı ve aşırı ölçüde yapılmasıyla yakından alakalıdır.
- Bağımlılık; hem fizyolojik hem de psikolojik etkileri olan bir hastalıktır.
Alkol ve Madde Bağımlılığı
Bağımlılık, zarar verici sonuçları olan, ısrarcı bir şekilde madde arama ve kullanma ile devam eden ayrıca tekrarlayıcı olabilen bir beyin hastalığıdır. Bu hastalığa genellikle zarar verici davranışlar da eşlik etmekle beraber; bağımlılık, hem beyni hem de davranışları etkilemektedir. Bağımlılık tedavi edilebilen bir hastalıktır. Bağımlılığın gelişmesi ve ilerlemesi sürecinde birçok fizyolojik, psikolojik ve çevresel faktörler rol oynamaktadır. Ancak bağımlılık, sürecin sonunda gelişen bir durumdur. Kişiler bağımlılık durumu gelişene kadar bazı evrelerden geçer. İlk olarak maddeyi deneme amaçlı kullanırlar, daha sonra sosyal kullanıma geçerler ve bunun ardından ise; kötüye kullanım ile devam ederler ve böylelikle kişilerde bağımlılık ortaya çıkar.
***Kişi bağımlıdır diyebilmemiz için: (12 ay süresince aşağıdaki belirtilerden 3 veya daha fazlası olması gerekmektedir.)
- Tolerans gelişimi (madde miktarının artırılması ihtiyacı)
- Yoksunluk belirtileri (madde kullanımı azaltıldığında veya kesildiğinde, fizyolojik ağrılar veya belirtiler, davranış değişiklikleri…)
- Düşünüldüğünden daha uzun süre ve daha çok miktarda kullanılması
- Sık ve başarısız bırakma girişimleri
- Madde üzerine çok fazla zaman harcamak (sağlamak, kullanmak, bırakmak…)
- Kişinin evinden, ailesinden, işinden, günlük sosyal ortamından kopması
- Zarar görmesine rağmen (psikolojik, fizyolojik ve sosyal açıdan) madde kullanımına devam etmesi.
Alkol ve Maddeden Ayrı Olarak Kişiler Nelere Karşı Bağımlılık Geliştirebilir?
( Bağımlılıkla birlikte altta yatan farklı psikolojik problemler de söz konusu olabilmektedir. )
- Kumar
- Kafein
- Nikotin
- Yemek
- Cinsellik
- İnternet (teknoloji..)
- Alışveriş
- Video oyunu (playstation..)
- Adrenalin
- Estetik…
Alkol ve Madde Bağımlılığında Kimler Risk Altındadır?
- Bağımlılıkta başlıca risk faktörleri genellikle: cinsiyet, kişilik, psikopatoloji, aile öyküsü ve geçmişi, sosyal çevre, kültür ve kişinin kendi geçmişidir.
- Dürtüsel, yenilik arayışı içinde olan, kolayca risk alan, aile yapısı bozuk ve travmatik, ihmal edilmiş çocuklar ve ergenler, genellikle stresle başa çıkma yöntemi olarak madde kullanan ve genetik olarak yatkınlığı olan bireyler çok daha fazla risk altındadırlar.
- Fazla içe dönük ve fazla dışa dönük kişilik yapıları, anti-sosyal kişilik bozukluğu, depresyonda olma..
- Genetik yatkınlık (özellikle alkol bağımlısı anne-baba var ise)
Örneğin; baba alkol bağımlısı ise, çocuk farklı bir ortamda alkolik bireylerin olmadığı bir ortamda büyüse bile, alkol bağımlısı olma riski çok yüksektir.
- Çocukluk çağı travması yaşamış olmak:
Fiziksel, psikolojik (duygusal), cinsel, zihinsel travmalar, çocuğun ihmal edilmesi (ihtiyaçlarının giderilmemesi), taciz-tecavüz veya daha farklı cinsel içerikli travmalar, kazalar, şiddet çeşitleri, kötü muamele, aşağılama……
- Aile ilgisinin az olması – fazla olması. Her iki durum da çocuk yada ergen üzerinde risk yaratmaktadır.
- Ailenin sevgisini gösterememesi, çocuğun sevgiyi farklı şekilde aramaya çalışması…
-BAĞIMLILIK;
* Özetlemek gerekirse; “bağımlılık” tedavisi olan bir hastalıktır.
* Alkol ve madde bağımlılığı yanında farklı bağımlılıklar da bulunmaktadır.
* Bağımlılık iradeyi çalışmaz hale getirir, bu yüzden yakınınızda bağımlı bireyler var ise, yardım etmeye çalışınız ve onlara değerli olduklarını hissettiriniz, psikolojik destek almalarına yardımcı olunuz.
* Bağımlıların genellikle hem psikolojik hem de fizyolojik desteğe ihtiyaçları vardır.
* Alkol ve uyuşturucu bağımlıları birer canavar değildirler, onların sadece yardıma ve desteğe ihtiyaçları vardır. Onları asla suçlamayın.
* Kimsenin “bağımlı olmamak” gibi bir güvencesi yoktur. Herkes bağımlı olabilir. Onları suçlarken bir gün sizin de bağımlı olabileceğinizi mutlaka düşünerek hareket edin.
Uzm. Adli Psk. Hazar Çoli
