Cumhuriyet Meclisi Ekonomi, Maliye, Bütçe ve Plan Komitesi, Maliye Bakanlığı’nın 4 milyar 162 milyon 116 bin 900 TL’lik bütçesini görüşüyor.
Komite Başkanı UBP Milletvekili Sunat Atun, ülkenin 10 yıldan bu yana önemli süreçlerden geçtiğine işaret ederek, küresel finansal kriz ve yapısal sorunlar nedeniyle gerilemeler yaşandığını söyledi. Şu an itibariyle olabilecek en iyi bütçelerden birinin hazırlandığın kaydeden Atun, maliyenin etki alanının belli olduğunu belirtti.
Ekonomide son 3 yılda meydana gelen büyümeye değinen Atun, 2019 yılında sanayi kapasitesinin daraldığını, işsizliğin arttığını ve ekonomide donukluk olduğunu söyledi. Atun, iktisadi kalkınma adına kısa ve orta vadeyi düzenlemek için enstrümanlara ihtiyaç duyulduğunu ve hızla önlemler alınması gerektiğini kaydetti.
Ütopik uzun vadeli çalışmaların ekonomide düzelme sağlamayacağını dile getiren Atun, Maliye Bakanlığı’nın yüzde 1.9 büyüme öngörüsünde bulunduğunu; bunun için güçlü araçların seferber edilmesi ve ciddi çalışmalar yapılması gerektiğini belirtti.
Atun, yerel açığın kapatılmasıyla ilişkili olarak bakanlığın eylem planının ne olduğunu sordu.
ŞAHİNER
CTP Milletvekili Salahi Şahiner, meclisten geçen Kamu Maliye Denetim ve Kontrol Yasası’nın yürürlüğe girmesi için yasa ve tüzük değişiklikleri gerektiğini söyleyerek, bu konuda takvimlendirmenin nasıl olacağını sordu.
Üretim yapan sektörlerin teşviklendirmeden daha fazla pay alması gerektiğine inanç belirten Şahiner, bunun istihdamın da artırılmasına yarayacağını söyledi.
Şahiner, Gelir ve Vergi Dairesi’ne yapılacak yatırımın devlet kasasına katkı getireceğini belirtti.
Otellerin vergi ödeme noktasında sıkıntılar yaşandığını söyleyen Şahiner, casinolu işletmelerin daha ciddi şekilde denetlenmesi gerektiğini kaydetti.
Şahiner, KIB-TEK için yatırım destek fonu oluşturulup oluşturulamayacağını sordu.
Medyaya yapılan transferlerde tadil ödeneğinin sıfır olduğunu tespit ettiklerini söyleyen Şahiner, bunun nedeninin açıklanmasını istedi.
TOROS
CTP Milletvekili Fikri Toros, KKTC Mali Yılı Bütçe Yasa Tasarısı’nın programlandığı gibi tamamlanmasından mutluluk duyduğunu söyledi. Toros, bütçenin, olumsuzluklara rağmen en iyi şekilde hazırlandığı kanaatinde olduğunu belirterek, katkı koyanlara teşekkür etti.
Bütçesi görüşülen kurumların yetkililerinin de bütçenin yetersiz olduğunu dile getirdiğini söyleyen Toros, bütçenin yetersiz olduğunun, ekonomiyi küçülteceğinin, dar ve sabit gelirliyi fakirleştireceğinin bütçe toplantılarına katılan herkes tarafından dile getirildiğini belirtti.
Bütçeden yapılan tüm harcamaların belirlenmiş ekonomik hedeflere ulaşacak şekilde planlanmasının kritik bir öneme sahip olduğunu kaydeden Toros, mali disiplini optimize etmek ve kalıcılaştırmak gerektiğini söyledi.
Toros, bütçenin büyük bölümünün devlet çalışanlarının maaşına gittiğini belirterek, devlet bütçesinden yapılan alımların önemine işaret ederek, alımların ekonomik etkilerinin önceden planlanması gerektiğini ifade etti.
Fikri Toros, devletin yaptığı alımların yerli üretime destek olmasının kriterler arasında yer alması gerektiğini söyleyerek, bunun söz konusu sektörlerde gelişime ve dış pazarlara erişimi artırma potansiyelini artırmasına katkı sağlayacağını belirti.
Kamu borç stoğunun Haziran 2019’un ortaları itibariyle 8.1 milyar TL, dış borcunun 22.3 milyar TL toplam rakamın 30.4 milyar TL olduğunu, bu rakamın uluslararası kabul edilen standartların iki katı olduğunu söyleyen Toros, “Bu bizi endişelendiriyor. İyi haber iç borca yönelik ödemelerin başlamasıdır” dedi.
Mali disiplinin sürdürülebilir olmasının önemine işaret eden Toros, harcamaların gelirlerin önüne konmaması temennisinde bulundu.
NAMİ
CTP Milletvekili Özdil Nami, KKTC ekonomisinin ciddi reforma ve hızlı değişime girmesi gerektiğini söyleyerek, buna yönelik dörtlü koalisyon hükümeti döneminde hazırlanan bazı uygulamaları anlattı.
Vergi muafiyet ve istisnalarının güncellenmesi, lüks tüketimden uzaklaştırıp yatırıma yönlendirecek vergi politikalarının şekillendirilmesi gerektiğini söyleyen Nami, gazino ve bet ofisleriyle üniversitelerin vergilendirilmesine yönelik değişikliğe ihtiyaç duyulduğunu belirtti.
Bunları denetleyecek insan kaynağına da ihtiyaç duyulduğunu söyleyen Nami, bütçede buna yönelik bir çalışma görmediğini, yeni bir anlayışa götürecek bir planlamaya rastlamadığını kaydetti.
Ülkede 50 bine yakın yabancı işçi çalıştığını, gençlerin işsizlik oranının ise yüzde 18.6 olduğunu söyleyen Nami, “Bir şeyleri yanlış yapıyoruz” dedi.
Nami, kayıt dışı ekonominin ciddi büyüklükte olduğunu, bunların üzerine gitmek gerektiğini söyledi.
Para birliğine gitmenin maliyeti olan bir konu olduğunu dile getiren Nami, TL kullanmanın KKTC ekonomisine etkisinin ne olduğunun iyice incelenmesi gerektiğini kaydetti.
Türkiye ile imzalanan protokole değinen Nami, vatandaşın günlük hayatına dokunacak hibenin 310 milyon TL olduğunu ve bu rakamın ekonomide farklı açılımlarla da yaratılabilecek bir kaynak olduğunu söyledi.
Nami, “Bazı adımları doğru atabilirsek bu ülke kendi ayakları üzerine durabilir” dedi.
TOROS
CTP Milletvekili Fikri Toros, sürdürülebilir bir yapıya ulaşmanın önemli olduğunu söyledi.
KKTC’nin resmi nüfusunun 377 bin olarak açıklandığını dile getiren Toros, bütçe rakamlarının resmi nüfusa bölündüğünde kişi başına düşen rakamın 24 olduğunu ancak ülkede bunun iki üç katı de facto nüfus bulunduğunu ve bu insanlara bedava devlet hizmeti verildiğini kaydetti.
Toros, başta eğitim ve sağlık hizmetleri olmak üzere vatandaş olmayan kullanıcının aldığı hizmetler için ücret ödemesinin şart olduğunu söyledi.
(TAK)
