“ELEKTRİKTE ÇIKIŞ YOLU”
Kıbrıs Türk Elektrik Kurumu (KIB TEK) Kıbrıs’ın Kuzeyinde yaşayan bizlerin elinde kalmış ender kurumlardan biridir. Bu kurum, KKTC bütçesinin üçte biri büyüklüğünde bütçeye sahiptir ve bu anlamda özelleştirme taraftarlarının uzun yıllardır hedefe koyduğu bir kurumdur. KIB-TEK dört temel faaliyet üzerine kurulmuştur. Bunlar; üretim, iletim, dağıtım ve tahsilattır. Şu an elektrik üzerine yaşadığımız her sorun bu dört temel faaliyetin özelleştirme taraftarı yöneticiler ve hükümetler tarafından bilinçli ve sistemli olarak ihmal edilmesinden kaynaklanmaktadır.
-ÜRETİM-
Üretimin %40’lık bölümü 2003 yılında deniz aşırı sermayeye yap-işlet modeliyle devredilmiştir. Sadece bir hükümet döneminde mevzuat ve toplumun ihtiyaçları dikkate alınarak ve özelleştirme lobilerinin uzantıları aşılarak KIB-TEK bünyesine dizel jeneratörler alınmıştır. Onun dışında hiçbir hükümet, özelleştirme taraftarlarının etkisini aşmayı başaramamış, KIB-TEK’in enerji açığını kapatacak yatırımları yapmamış veya yapamamıştır. Ortağı olduğumuz 4’lü hükümet döneminde yatırım kararı alabilmek için yönetim kurulu oybirliği ile hareket ederek aylarca ilgili bakanı ikna etmeye çalışmış, nihayetinde partimiz de rest çekerek bu kararın alınmasını sağlamış, fakat hükümet kısa süre sonra bozulduğundan alınan karar hayata geçememiştir.
-İLETİM-
İletim ise dağıtım kadar geri vaziyettedir. Şu an kurum eksik personel, kablo, muhtelif sarf malzemesi, araç ve sayaçla hizmet vermeye çalışmaktadır. Açılan ihaleler çeşitli bahanelerle tamamlanamamakta, personelin basit arızalara bile müdahale etmesi bilinçli olarak engellenmektedir. Günümüzde yaşadığımız çoğu arıza ve hizmet yetersizliğinin sebebi, yine özelleştirme taraftarı yönetici ve hükümetlerin bilinçli olarak bu ihtiyaçları zamanında ve ekonomik akla uygun şekilde gidermemesinden kaynaklanmaktadır.
-DAĞITIM-
Dağıtım şebekesi ise eksik dağıtım yatırımlarından kaynaklanan sorunlarla baş başa bırakılmıştır. Özellikle son günlerde yoğun yerleşim yerlerinde yaşanan voltaj sorunları, yük tevzi merkezleri, trafolar ve benzeri enstrüman yatırımlarının yapılmaması, elektriğin kesintisiz ve sağlıklı dağıtılmasına engel oluşturmaktadır.
-TAHSİLAT-
Özellikle son bir yıldır KIB-TEK, mevcut maliyetlerinin çok altında satış yapmaya bilinçli olarak hükümet tarafından zorlanmıştır. Bu nedenle tahsil edilen aylık gelir, yakıt giderini bile karşılayamaz noktaya gelmiştir. KIB-TEK, bilinçli olarak büyük bir borç içine itilmiştir. Bunun yanı sıra Kıbrıs’ın kuzeyinde yaşayan tüm insanlara maliyet olarak yansıyacak kadar berbat bir tahsilat politikası yürütülmektedir. Birçok belediye, camii, vakıf, devlet dairesi ve oteller ya birikmiş borçlarını ödememekte ya da KIB-TEK’i yönettiğini iddia eden siyasilerin çıkardığı mevzuatlara yaslanarak uzun vadeli taksitlendirmelere gitmektedir. Bu durum da kurumun alacaklarını zamanında tahsil edememesine sebep olmaktadır. Kurumun tüm alacaklarının faizleri ve döviz hareketlerinden kaynaklanan zararları, toplumun tüm kesimlerine zam ve kalitesiz enerji olarak yansımakta ve maalesef kurum doğru yatırımları zamanında yapıncaya kadar da yansımaya devam edecektir.
Toplumcu Demokrasi Partisi olarak elektrikte çıkış yolu olarak görüşlerimiz aşağıdaki gibidir:
- Fiyat düzenlemesi ve maliyetin altında satışın sonlanması kaçınılmaz gerekliliktir.
- Fiyat artışlarından dar gelirli kesimleri korumak için 300kws altında tüketim yapan hanelere devlet tarafından indirim sağlanmalıdır.
- 2019 yılında alınan yatırım kararı TDP’nin resti ile alınmış bir karardır. Fakat hükümetin ömrü yatırım yapmaya yetmemiştir. Yatırım yapılmadığı için KIB-TEK daha çok verimsiz santrallerle üretim yapmak zorunda kalmış ve üretim maliyetleri daha da artmıştır. Acilen yatırım yapılıp bir taraftan üretim maliyetleri azaltılmalı, diğer taraftan ülkede kesintisiz elektrik sağlanmasının önü açılmalıdır.
- KIB-TEK yönetimi siyasetten arınmış ve tamamı profesyonellerden oluşan bir yönetim kurulu tarafından yönetilmelidir.
- Sayıştay raporları bir an önce işleme alınmalı ve usulsüz işlemler, ihaleler ve alımlar yargıya havale edilmelidir.
- Özelleştirmeler, Türkiye’de çözümden çok sorun yaratmıştır. Kıbrıs’ta aynı yanlışın yapılmaması gereklidir.
- Binalarda, ulaşımda ve üretimde enerji verimliliği önümüzdeki dönemin en önemli hedefi olmalıdır.
- Yenilenebilir enerji üretimi için verilen teşvikler tüketimi değil, verimliliği özendirmelidir.
