Tarihe bir ışık

TERA (Çakırlar) : DÜNÜ VE BUGÜNÜ

Kıbrıs Türkleri ve Baflılar için büyük öneme haiz Baf Kazası’nda, 1974 öncesinde Türklerin yaşadığı 36 yerleşim birimi vardı. Bu yerleşim birimleri içinde karma olan Baf kasabası ve küçük bir kasaba sayılan Poli de vardı.

Voice of the Island 2017 Cemal Dermuş

Baf’taki Türk köylerinin yarıya yakını, daha doğru bir ifade ile 17 tanesi, Poli bölgesi olarak bildiğimiz, Hirsofu vadisi içinde bulunmaktaydı. Akama yükseltileri üzerinde bulunan Köyümüz Tera, Baf kasabasının güney batısında ve 33 kilometre uzağındadır.Poli kasabasının ise güney doğusunda ve 9 kilometre mesafesindedir.

Tera ismi Latince kökenli bir isimdir. İtalyanca da Tera, Toprak veya kutsal toprak anlamı taşımaktadır. Bu isim, köyün Latinler tarafından kurulduğu şeklinde bir yorum yapmamıza neden olmaktadır. Ayrıca böyle bir ismin verilmiş olması, Tera köyünün güzel bir konumu olması yanında, Verimli toprakları ve bol suyu olmasına da yorulmaktadır.

Osmanlılar Kıbrıs’ı fethettikten sonra, , 1900’lü, yılların ilk çeyreğinde, köy Nüfusunun 500- 600 Aralığında olduğu, büyüklerimiz tarafından ifade edilmektedir. Bu yıllarda İngiliz sömürge idaresi, Kıbrıs çapında, çok az sayıda pilot köyler seçmiş ve bu köylerde, halkın temel ihtiyaçlarının karşılanmasına yönelik bazı alt yapı yatırımlarını gerçekleştirmeye çalışmıştı. 1910’ larda başlatılan bu uygulama çerçevesinde, Tera köyü de pilot köy olarak seçilmiş ve bu uygulama çerçevesinde, o yıllardan başlayarak köyümüzde, ilk okul yenilenmiş, bir sağlık ocağı ve bir misafirhane açılmıştı. Ayni yıllarda, köy camii restore edilmiş ve köyün merkezine, eskilerimizin deyimiyle, bir gademhane ( tuvalet ) yapılmıştı. Bu dönemde, Köyde, iki tane bakkaliye, üç tane kahvehane ve köylülerin her türlü ihtiyaçlarını karşılayabilecek, temel meslekleri icra eden insanlar bulunuyordu. Bu yıllarda Tera köyü en iyi dönemlerinden birini yaşıyordu ve bölgenin yıldız köylerinden biri idi.

Köyün tümüyle Türklere ait olan, on bin dönümün üzerinde tarıma elverişli arazisi vardı. Bu arazinin üç yüz dönümü su altında olmak üzere, yedi bin dönüme yakın kısmı, makineli tarıma elverişli, ova nitelikli arazilerdi.

Tera dendiğinde, Harup, Badem, Ceviz ve Erik akla gelirdi. Bu ürünler konu edilince de, Hemen Tera akla gelirdi. Hele harup ürününün, Tera’nın, Tera’lının hayatında önemli bir yeri vardı. Köyün yıllık harup üretimi bin tona yakındı. Her ev harup pekmezini yapar, Köyün dört beş ailesi harup pekmezinden pasteli üretir ve Kıbrıs çapında pazarlardı.

Teralılar Dayanışma Derneğinn yapmış olduğu araştırmalar ve saptamalara göre, Köyde 155 hane ( Ev ) vardı. Bu evlerin Tümüde, Taş yapı ve yüzde seksni hanay evlerdi. Geneli çifçilikle uğraşan köylüler, Evlerin üst kısnında kalırlar, alt kısmını da hayvanlarının barınağı ve ambar olarak kullanırlardı.

1900’lü yılların ilk çeyreğinde yaşanan birinci dünya savaşı, ve arkasından gelen 1930 dünya ekonomik buhranı, Tüm köylerimizi ve köylülerimizi etkilediği gibi, Tera köyünü de etkilemişti. O yıllarda köylüler üretemez, ürettiğini de satamaz durumda idi. Köylerimizde yokluk ve yoksulluk tavan yapmıştı. Bu neden olmak üzere, o yıllarda, tüm köylerimizden olduğu gibi,Tera köyümüzden de, başta Lefkoşa ve Karadağ olmak üzere, merkezi yerlere, çok sayıda insanımız göç etmek durumunda kalmıştı. 1930’lardan başlayarak, 1960’lara kadar devam eden bu süreç içinde, 1960’lı yıllara kadar, köyümüz kökenli onlarca öğretmen yetişmişti. Bu öğretmenlerin de teşvik ve özendirmeleri ile köyde tüm aileler çocuklarını okutma seferberliğine girişmiştir. 1930 yılı ile 1965 yılları arasında, yalnız İngiliz Okulunda okuyan Tera kökenli çocukların sayısı, elliye yakındır. Okuyan çocukların merkezden uzak olan köylerine dönmeleri tabii ki beklenemezd. Bu durum, köy nüfusunu olumsuz yönde etkilemesi kaçınılmazdı.

1945 Yılında yapılan resmi nüfus sayımında, köy nüfusu 295, 1965 de yapılan sayımda ise, 290 idi. Tabii bu nüfus, köyde devamlı olarak ikamet edenlerin nüfusu idi. İşleri nedeniyle köy dışında yaşayan, ancak köyle ilişkilerini kesmeyen, köyde bağı bahçesi olan, öğretmen, Polis, memur ve Karadağ’da çalışan köylülerimizin, yaz aylarında köye gelmeleri ile köyümüz şenlenir ve köy nüfusu 500 kişiyi aşardı.

1962 Yılında Kıbrıs Cumhuriyeti Cumharbaşkan Vekili olan Rahmetlik Dr. Fazıl Küçük , tüm Baf köylerine yaptığı ziyaretler çerçevesinde Tera köyünü de ziyaret etmiş ve o günkü köy sorunları ile ilgili şu saptamalar kayıt altına alınmıştı.

Kasaba’dan 22 mil uzaklıktaki Tera (Çakırlar) köy yolunun 4 mili topraktır.Müteaddit müracaatlara ve Kasaba – Poliyi birbirine bağlayacak kısım olmasına rağmen, her nedense tahsisatınayrıldığı bir sırada hala bitirilmemesi, şayanı hayrettir. İşte bu yoldur ki, GiritTeralılar ve diğer civar köyler tarafından da asfaltlanması beklenmektedir. Binlerce halkın büyük istifadeler sağlıyabileceği bu yol işinin, bir an evvel eldeki mevcut imkanlardan istifade ederek bitirilmesi büyük bir zaruret halini almıştır.

Köyün mektep durumu pekiyi derecede bulunup, bir öğretmen ve 30 öğrenci mevcuttur. Köyden geçen bir dere yoksa da, bir sulama iskaiyesi kurulmuştur. İçme suyu sorunu yoktur. Köyde hali arazi ve orman mevcut değildir. Köylülerin başlıca meşguliyeti, çobanlık ve ziraattır. 600 Dönüme yakın arazisinin, arpa buğday ekili ve bir miktar da sebze yetiştirilmektedir. Çobanların elindeki hayvanlar, 150 keçi ve 150 koyun kadardır.

Köyün başlıca varidat (gelir) kaynakları arasında bulunan diğer mahsüller ise, harup, badem, erik, elma ve kaysıdır

Köy camiine ait, 70 dönüm tarla ve bir de kahvehane vardır. Bunlardan elde edilen varidat (gelir) yıllık 80 kıbrıs lirasıdır.

Köyde 745 Kıbrıs lirası ihtiyat ve 3916 Kıbrıs lirası depozitle çalışan bir de Kooperatif Şirketiile bunun yanındabir de Kooperatif Bakkaliyesi vardır.

Merkez Bankasına olan borç918 Kıbrıs Lirası olup, bir miktar da hariceköylünün vereceğiolduğu öğrenilmiştir.

Köyde ne cereyan, ne de telefon yoktur. Burada bir sıhhat merkezi bulunup, her hafta muntazaman doktor tarafından ziyaret edilmektedir. jandarma istasyonu Druşa’ya bağlıdır.

köyün istekleri arasında, camiye ait kahvehanenin tamiri yönündedir. Köylülerin uzun vadeli kredilere ihtiyacı olduğu da muhakkaktır. Umumi bir dert olan bu istek, yerine getirilecek olursa, istifadenin umumi olacağına şüphe yoktur.

Bu istek ve tespitlerin belki tümü belki bir kısmı gerçekleştirilmiştir. Ancak ne yazık ki tüm dünyanın muzdarip olduğu savaş illeti, 1974 yılında kıbrısı da etkisi altına almış ve Kıbrıs’ta yaşayanlar da bu kötü illetten nasibini aldıkları gibi, Tera köylüleri de almıştır. Teralılar,1974 sonrasında , çeşitli yollardan kuzeye geçmeye çalışmışlar ve bir ölçüde de başarmışlardır. Bu şekilde kuzeye geçemeyen 185 köylü, bir yıl sonra, 12 Ağustos, 1975 tarihinde, toplu olarak kuzeye göç etmişlerdir. Kuzeyde kendilerine tahsis edilen, Girne kazasına bağlı KozanKöy’e yerleşmişler ve hayatlarını orada idame ettirmeye çalışmaktadırlar..

Peki Tera köyü bugün ne alemde acaba?

Merkezi yerlere en uzak bölgeler olduğu için, Baf Türk köylerinin tümünde olduğu gibi, z Tera’ya da, Rum göçmenler Toplu olarak yerleşmemişlerdir. Bu nedenle köy evleri tahribata açık kalmış ve bazı evler büyük ölçüde tahrip edilmiştir. Edindiğimiz bilgilere göre, Kıbrıs Rum Hükümeti, 1992 yılına kadar, Tera köyü ile pek ilgilenmemiş ve bu tarihe kadar köy, tahribata açık kalmıştır.

Teralılar Dayanışma Derneği yöneticilerininin, 2003 sonrasındaki saptamalar ise şu şekilde: köyümüze yaptığımız ziyaretlerde yapmış olduğumuz saptamalara göre, 1975 de var olan evlerin elli tanesi yıkılmış ve bulundukları yerlerde izi bile kalmayacak şekilde ortadan kaldırılmışlardır. Buna karşın 105 ev ayakta durmaktadır.

Evet, Rum hükümetinin 1992 yılına kadar köyümüzle ilgilenmediğini söylemiştik. Ancak 1992 yılı içinde, bu yönde bir poletika deyişikliğine gidildi ve köyümüz hükümetce korumaya alındı. Ayni yıl içinde Rum hükümeti, gazetelere verilen ilanlarla, o tarihe kadar ayakta duran evleri, talep edenler olursa, bu evlerin kendilerine, çok cüzi bir kira karşılığı kiralanabileceğini duyurmuştur. Bu duyurudan sonra, köy ziyaretçi akınına uğramış ve o güne kadar ayakta durabilen evlere talepler olmuştur. Rum kaynaklarından öğrendiğimize göre, Ki Rum basınında da bu haberler çıkmış ve bizim gazeteler de Rum basınına dayanarak bu haberleri yayınlamıştır. Köyde bulunan 78 ev, bu ilanlar sonucunda, Rum Hükümetince oluşturulan, Türk Mallarını Koruma Vasiliği Tarafından, Şehirlerde yaşayan çeşitli meslek gruplarından insanlara kiralanmıştır. Yine ayni kaynaklardan öğrendiğimize göre, bu evleri kiralayanlar Türk Malları Vasiliğine, ayda altı Kıbrıs lirası kira ödemektedir. Ayrıca Bu evleri kiralayanlara, yine Rum Hükümeti, Kiraladıkları evleri restore etmeleri için 50.000 Euro kredi sağlamıştır. Bu şekilde çoğu hanay olan bu evler restore edilmiş ve tatil evi olarak kullanılmaktadır