Araştırmacı-yazar Mete Hatay, Cenevre zirvesi öncesinde Voice of The Island’a değerlendirmelerde bulundu.
“Garantiler konusunda sihirli formül yok”
Oslo Barış Araştırmaları Enstitüsü PRIO Kıbrıs Merkezi’nin kıdemli araştırma danışmanı Mete Hatay, garantiler konusunda her iki toplumu da yüzde yüz mutlu edecek sihirli bir formül bulunamayacağını söyledi. Hatay, “Taraflar tam anlamıyla mutlu olamayacak olsa bile, endişelerinin ve korkularının ortadan kaldırılacağı bir formül bulunması gerekecek” diyerek, adada sayısal azınlık olan Kıbrıslı Türklerin, sayısal çoğunluk olan Kıbrıslı Rumlardan korktuğunu, Kıbrıslı Rumların da bölgedeki çoğunluk güç Türkiye’den korktuğuna dikkat çekti.
Geçmişte garantör ülkelerin, haklarını kötüye kullandığını hatırlatan Mete Hatay, Türkiye’nin sadece Kıbrıslı Türklerin garantör gücü olacağı ve Kıbrıs Rum parça devletine müdahale edemeyeceği bir geçiş döneminin “ara formül” olabileceğini ifade etti.
“Voice of The Island”ın sorularını yanıtlayan Hatay, Cenevre zirvesi öncesinde Kıbrıs sorununa ilişkin önemli değerlendirmelerde bulundu.
Toplumların birbirilerine olan karşılıklı bağımlılığı artmalı
“En iyi çözüm planını yürütmek için bile iyi niyet ve çabaya ihtiyaç var” diye konuşan araştırmacı-yazar Mete Hatay, Kıbrıs’ta toplumlar arasındaki güven sorununu aşmanın en iyi yolunun Kıbrıslı Rumlar ve Kıbrıslı Türkler arasında karşılıklı bağımlılığı artırmaktan geçtiğini söyledi. Hatay, “Toplumların sıkı işbirliği yaptığı ve birbirlerine karşılıklı ihtiyaç duyacak şekilde bağımlı hale geldiği zaman belki garantörlüğe bile ihtiyaç olamayacak” şeklinde konuştu. Şu anda toplumlar arasında karşılıklı bağımlılık ve işbirliğinin sıfıra yakın olduğunun altını çizen Hatay, bu yöndeki adımların biran önce atılması gerektiğini vurguladı.
Tek taraflı adımlar atılmalı
Toplumlar arasında karşılıklı bağımlılığı ve işbirliğini artırmak için tek taraflı adımlar atılmasına ihtiyaç olduğunu belirten Mete Hatay, “örneğin 2003’te kapıların açılması tek taraflı bir adımdı ve karşı tarafı işbirliğine zorladı” dedi. Hatay, tek taraflı olarak atılabilecek adımları ise şöyle sıraladı: “Taşınmaz Mal Komisyonu, Kıbrıslı Rumlara daha fazla iade yapabilir; Kıbrıslı Rumlar, Kıbrıs Türk üniversitelerinin Bolonya sürecinde önünü açabilir; Kıbrıslı Türkler Maraş’ı iade edebilir; Kıbrıslı Türkler Maronitler’in Kormacit dışındaki üç köye de dönüşüne izin verilebilir; Kıbrıslı Rumlar, güneyde kalan Kıbrıs Türk mallarıyla ilgili iyileştirici adımlar atabilir.”
Mete Hatay, tüm bu ve buna benzer adımların hiçbir karşılık beklemeden ve tek taraflı olarak atılabileceğini ve bunun karşı adımları ve işbirliğini tetikleyeceğini vurguladı.
Kıbrıs’ta “soğuk bir barış” var
“Kıbrıs’ta soğuk bir savaş değil soğuk bir barış” olduğunu anlatan Mete Hatay, adada gerçek bir barış olmadığı için her iki tarafta da statüko devam ediyor ve perçinleniyor tespitinde bulundu. Hatay, “gündelik hayatın sorunsuz devam etmesi de, karşılıklı güvensizliği aşmaya yönelik adımların atılmasına zemin hazırlamıyor” dedi. Topumlar arasında uzun süredir bir ayrılık olduğunu ifade eden Mete Hatay, bulunacak bir çözümün hayata geçmesi ve toplumların yeniden işbirliği yapabilmesinin zaman alacağını belirtti.
Kapsamlı çözüm arayışı, toplumları birbirine yakınlaştırmıyor
Mete Hatay, Kıbrıs sorununu çözmeye yönelik müzakerelerin bugüne kadar kapsamlı bir çözüme odaklandığını ve “her şeyde anlaşılmadan hiçbir şey de anlaşılmış sayılmaz” denildiği için, toplumların yeniden yakınlaşması ve toplumlar arası bağımlılık ve işbirliği artıracak adımlarının bir türlü atılamadığını vurguladı. Mete Hatay, “parça parça atılacak adımlar ve karşılıklı bağımlılığı arttıracak stratejilerle, çözüm belki birkaç yıl gecikebilir ama daha sağlıklı bir çözüm olabilir” şeklinde konuştu.
Voice Of The Island 2017.
