Temasın, güvensizlikleri aşma ve önyargıları giderme konusundaki kanıtlanmış rolüne rağmen, Kıbrıslı Türkler ve Kıbrıslı Rumlar arasındaki temas hala düşük düzeylerde.
Doçent Doktor Deniz Yücel ve Doçent Doktor Charis Psaltis’in bir süre önce Kıbrıs’ın her yerine iki tarafında gerçekleştirmiş olduğu araştırmaya göre, Kıbrıslı Türklerin ve Rumların sadece %33’ü diğer toplumla temas ediyor.
Esra Aygın
Toplumlar-arası temasın, önyargıların aşılması ve birarada yaşama istekliliğinin artması üzerindeki rolünü ölçmek amacıyla yapılan araştırma, 504 Kıbrıslı Türk ve 502 Kıbrıslı Rum arasında Nisan-Eylül 2017’de gerçekleştirildi. Araştırmaya katılan toplam 1006 Kıbrıslı Türk ve Kıbrıslı Rum arasından sadece 303 kişi (189 Kıbrıslı Türk ve 141 Kıbrıslı Rum) diğer toplumdan bireyler ile düzenli temas ettiklerini söyledi.
Sosyolog Yücel ve Sosyal ve Gelişimsel Psikoloji Uzmanı Psaltis, araştırma sonuçlarını yorumlarken, Kıbrıs ve tüm dünyadaki ilgili çalışmaların, temas arttıkça güvenin arttığını, önyargıların ise azaldığını ortaya koyduğunu vurguladı. Doçent Doktor Psaltis “Aslında, her iki toplumda da yapılmış ilgili araştırmalar, temasın Kıbrıs’ta dünyanın diğer yerlerine göre iki kat daha etkili olduğunu gösteriyor” diye konuştu. “Genelde, daha önce diğer toplumdan bireylerle tanışma fırsatı bulmamış olan gençlerin temastan sonra ilk tepkisi: ‘Aynı bize benziyorlar!’ oluyor.”
Araştırmaya katılan Kıbrıslı Türk ve Kıbrıslı Rumlar ‘daha genç’ (1974’te 10 yaşında veya daha küçük olan) ve ‘yaşça büyük’ (1974’te 10 yaşında veya daha büyük olan ve dolayısıyla geçmişte birararada yaşama dair anıları olan) diye iki gruba ayrıldı. Tüm 4 gruba diğer toplum ile temaslarının niceliğini ve niteliğini ölçmek adına aynı sorular soruldu. Önyargılar ve birarada yaşama istekliliğine dair sorular da araştırma kapsamındaydı.
Araştırmanın sonuçlarına göre, diğer toplumla en yüksek teması olan grup, Kıbrıslı Türk ‘daha genç’ grup. Kıbrıslı Türk ‘daha genç’ grubun %38.2’si Kıbrıslı Rumlarla sık veya çok sık görüştüklerini belirtti. Kıbrıslı Rum ‘daha genç’ grubun ise %27.9’unun diğer toplum ile teması olduğu ortaya çıktı.
Diğer toplumla en düşük teması olan grup ise Kıbrıslı Türk ‘yaşça büyük’ grup oldu. Kıbrıslı Türk ‘yaşça büyük’ grubun sadece %17.2’si diğer toplumla düzenli olarak iletişimde olduklarını söyledi. Kıbrıslı Rum ‘yaşça büyük’ grubun ise %25.9’u Kıbrıslı Türklerle düzenli iletişimde olduklarını belirtti.
Önyargılara ve birarada yaşama istekliliğine gelince, sonuçlar, Kıbrıslı Türk ‘yaşça büyük’ grubun Kıbrıslı Rumlara karşı en büyük önyargıya sahip olduğunu gösterdi. Aynı grup birarada yaşam konusunda da en az istekliliğe sahip grup oldu. Kıbrıslı Türk ‘yaşça büyük’ grubun sadece %20.1’i Kıbrıslı Rumlarla birarada yaşamaya istekli olduğunu söyledi. Araştırmacılara göre bunun nedeni, 1974 öncesi Kıbrıslı Rumlarla birarada yaşama dair olumsuz tecrübeler ve şu anda Kıbrıslı Rumlarla düşük düzeyde temas olabilir.
Kıbrıslı Rum ‘yaşça büyük’ grup ise, diğer topluma karşı en az önyargısı olan ve birarada yaşamaya en sıcak bakan grup oldu. Yücel ve Psaltis’e göre bunun muhtemel nedeni, ‘yaşça büyük’ Kıbrıslı Rumların ‘daha genç’ Kıbrıslı Rumlara göre daha düşük bir tehdit algısına ve kaygılara sahip olması. Araştırmacılar, “Daha da önemlisi, çözüm isteyen yaşça büyük Kıbrıslı Rumlar arasında yerinden edilmiş olanların sayısı oldukça fazla. Dolayısıyla daha uzlaşı yanlısı ve birarada yaşamaya istekli olmaları buna bağlı olabilir” diye konuştu.
Tablo 1. Kıbrıslı Rumların Kıbrıslı Türklerle birarada yaşama istekliliği. Yaşça büyük Kıbrıslı Rumlar daha genç Kıbrıslı Rumlara kıyasla Kıbrıslı Türklerle birarada yaşamaya daha açık.
Tablo 2. Kıbrıslı Türklerin Kıbrıslı Rumlarla birarada yaşama istekliliği. Kıbrıslı Türkler arasında birarada yaşam istekliliği yaş arttıkça azalıyor.
İlginç şekilde, her iki toplumda da ‘daha genç’ grup birbirine karşı ılımlı, ve birarada yaşam konusunda nötr durumda. Araştırmada, Kıbrıslı Türk ‘daha genç’ grubun %45.2’si birarada yaşam konusunda isteklilik ortaya koyarken, Kıbrıslı Rum ‘daha genç’ grubun %41.9’u birarada yaşam konusunda isteklilik ortaya koydu.
Doçent Doktor Psaltis, “Amacımız adayı birleştirmek ise, iki toplum arasında kesinlikle daha fazla temas olmalı,” dedi. Doçent Doktor Yücel’e göre ise:
“Temel amaç adadaki tüm gruplar arasında daha sık ve daha kaliteli temaslar olmalı. Çatışma-sonrası toplumlarda, temas düzenli ve olumlu olmalı ki güvensizlikler ve önyargılar aşılsın ve entegrasyon sağlanabilsin. Dahası, Kıbrıs gibi toplumların tamamıyla ayrı yaşadığı durumlarda, ara sıra meydana gelen az sayıdaki temasın bile etkisi azımsanmamalıdır. Her buluşma basmakalıp yargıların aşılması için bir fırsattır.”
Tablo 3. Kıbrıslı Rumların Kıbrıslı Türklere karşı hisleri. Yaşça büyük Kıbrıslı Rumlar, daha genç Kıbrıslı Rumlara kıyasla, Kıbrıslı Türklere karşı daha olumlu hislere sahip.
Tablo 4. Kıbrıslı Türklerin Kıbrıslı Rumlara karşı hisleri. Yaşça büyük Kıbrıslı Türkler, daha genç Kıbrıslı Türklere kıyasla, Kıbrıslı Rumlara karşı daha olumsuz hisler besliyor.
* Kıbrıs Türk toplumunda veri toplama işi Avrupa Birliği tarafından finanse edilen Sivil Büyü Programı’nca desteklenmiştir. Kıbrıs Rum toplumunda veri toplama işi ise, Charis Psalis’in Kıbrıs Üniversitesi’ndeki araştırma fonundan karşılanmıştır.
Esra Aygın
