Tünay MERTEKCİ
Arkeolog Mehmetcan Soyluoğlu ile Tarihçi Kemal Ersenal Lefkoşa’nın yıkılan tarihi surlarıyla ilgili gazetemize konuştu. Ersenal, surlara derhal müdahale edilmezse iki burç arasındaki bütün bedenin yıkılacağını söyledi. Soyluoğlu ise kültürel mirasın tüm insanlığa ait olduğunu vurguladı ve “Bu tarz kültürel miras yapıları bir şehrin ve bir toplumun karakterini oluşturan yapılardır. Bu tarz yapılar toplumun karakterini oluşturan yapılardır. Bunları en başta o şehirde yaşayanlar daha sonra da bütün dünyanın sahip çıkması gerekir” dedi. Soyluoğlu ve Ersenal, “Bu tarz üzücü durumlar, gerçeklerle yüzleşmek ve daha kalıcı tedbirler almak, hatta bilimsel çalışmalar yapmak ve yaratmak için önemli olanaklardır.”
Ersenal: Bizim için Rönesans dünyasına açılan bir kapıdır
Ersenal, “1567’de Guilio Savorgnano’nun gözetiminde inşa edilmeye başlanan Lefkoşa surları ve Burçları, İtalyan Tarzı tahkimat olarak adlandırıla bu tip savunma sistemlerinin en erken prototiplerinden bir tanesidir. 15. Yüzyılın ortalarından itibaren kuşatma savaşlarında giderek daha etkili hale gelen ateşli silahlara karşı bir tepki olarak ortaya çıkan bu savunma mimarisi, salt savunma amaçlı bir taş yığınından ziyade, Rönesans insanının günlük yaşantısına ve entelektüel derinliğine ışık tutan kültürel miras öğeleridir. Yapımından bu yana geçen 446 yılda sapasağlam ayakta durmaya devam eden bu yapı, Venedik Cumhuriyeti’nin Avrupa ana kıtası dışında inşa ettirdiği yapılardan bir tanesi olması dolayısıyla bizim için büyük bir şanstır. Bizim için Rönesans dünyasına açılan bir kapıdır.”
“Bu yapı sadece taş yığını değildir”
Ersenal, “Bu yapıyı sadece bir doğal ihtiyaç olan savunma kaynaklı bir şey olarak görmemek gerekir. Sadece bir taş yığını değildir bu yapı. Çünkü bu yapıları tasarlarken Rönesans insanları Roma İmparatorluğu’ndan itibaren gelen bilimsel, kültürel ve teknik birikimle tasarlamışlardır. Ateşli silahlar, askerlikte, bilimde ve sanatta her şeyde ciddi etkiler yaratan bir icat oldu. Müstahkem şehirler açısından bakıldığında planlı bir kent mimarisi olarak karşımıza çıkmaktadır. Planlı mimari, şehrin daha sistemli bir şekilde savunulabilmesini sağlamak amacıyla yapılır. Bize tüm Rönesans yaşamının yansımalarını gösteren yapılardır bunlar.”
“İki burç arası bütün beden tehlike altında”
Ersenal, “İki burç arası bütün beden tehlike altındadır. Eğer hemen müdahale edilmezse, sadece yıkılan bölgeyle kısıtla kalmayacak, zaman geçtikçe aşınma daha büyük boyutlara ulaşacak. Bütün beden aşağıya inecek, yıkılacak. Müdahale edilmezse bu kaçınılmazdır.”
Soyluoğlu: Otorite sorunlarının yaşandığı ülkelerde kültürel mirasın korunması zordur
Mehmetcan Soyluoğlu, “Surları korumak için belli başlı basit önlemler vardır. En önemli ve pratik çözümlerinden bir tanesi; bu ot tabakasının surlar üzerlerinden temizlenmesidir. Tabii bunu da belirtmem gerekir. Kıbrıs gibi politik olarak ciddi otorite sorunlarının yaşandığı ülkelerde, kültürel mirasın korunması daha zordur. Yani şu an yıkılan duvar ara bölgede ve kimin sorumluluğu altındadır? Otorite savaşları arasında kültürel miras tehlike içerisindedir şu an. Bu durumda Kültürel Miras Teknik Komitesi’nin yaptığı işlerin de adanın kültürel mirası için ciddi önem taşıdığının altını çizmem gerekiyor. Her iki toplumda da bireysel olarak kendini adamış insanlar vardır. Bunların varlığı bizi rahatlatıyor. Bazen her şeyin yetersiz kaldığı zamanlar olur. O da bu duvarlarda şu an görülebilir. Bu tarz durumlar gerçekler yüzleşmek ve daha kalıcı tedbirler almak için güzel olanaklardır. Bunu iyi değerlendirmek gerekir. Geçtiğimiz yıllarda yine aynı bölgenin yakınlarında bir çökme yaşanmış ve bir destekleme çalışmasıyla durum çözülmüş. Şimdi daha büyük çaplı bir yıkımla karşı karşıyayız. Umarım bu sefer daha sürdürülebilir kalıcı tedbirler alınabilir.”
“Ara bölge Avrupa’nın tehlike altındaki bölgeler listesinde”
Soyluoğlu, “Her mimarinin kendine has bir koruma şekli vardır. Uzmanlar bunları görür ve bir koruma sistemi yaratır. Koruma sistemi yaratıldığında, yüzde 100 korunacak diye bir şey yoktur tarihi eserlerde ama zarar en aza indirgenmeye çalışılır. Belki de bizim kaçırdığımız budur. Yetkinin kimde olduğu tartışılırken, o koruma politikasını yeterince yapamadık. Bu duvarların yıkılması sadece görünen yüzüdür bunun. Yani 2013 yılında “ara bölge” Avrupa’nın en çok tehlike altındaki kültürel miras alanlarından biri olarak listeledi. Ara bölgede, bizim daha yakın tarihimize ait binalarımız da yıkılma tehlikesi içinde ya da çoktan kaybolmuş durumda. Tabi Lefkoşa master planına alındı ve bazı belgeleme çalışmaları da burada ekiplerce yapıldı. Tabi belgeleme sadece bir başlangıç olarak görülmeli. Devamının geleceğini ümit ediyorum. Ne kadar etkili olacak soru işaretidir.”
“Kültürel mirası korumak herkesin görevidir”
Soyluoğlu, “Şöyle bir yanlış algı var kültürel mirası değerlendirirken; bir kültürel miras ya da bir bina sadece onu yapanın mirası değildir. Bir kere tüm insanlık tarihine ait bir şeydir. Ve korumak herkesin görevidir. Geçtiğimiz günlerde Fransa’daki Notre Dame katedralinde yaşananlar, bütün dünyayı üzmüştür. Geçtiğimiz senelerde Suriye’de bulunan Palmira Antik Kenti’nde yaşanan yıkım da bütün dünyayı üzmüştür. Miras insanlık tarihinin gelişim sürecinden bize kalanlardır aslında. Yani bu surlara dönecek olursak, bu miras hepimizindir.”
“Bu tarz yapılar toplumun karakterini oluşturur”
Soyluoğlu, “Bu surlar üzerinde çocukken top oynayan kişilerin de bu mirası sahiplenmesi lazım. Ve şu an şans eseri bu önemli yapı bizim yaşadığımız topraklarda, bizim bir parçamız olarak ilk olarak takdir etmemiz ve korumamız gerekir. Bu tarz kültürel miras yapıları bir şehrin ve bir toplumun karakterini oluşturan yapılardır. Bunları en başta o şehirde yaşayanlar daha sonra da bütün dünyanın sahip çıkması gerekir. Nasıl bizim bütün dünyadaki miras alanlarına sahip çıkmamız gerektiği gibi.”
Voice of the Island 2019
