Dünya’daki kuzey ışıkları ve güney ışıkları öbür ismiyle auroralar epey olağanüstüdür. Lakin Güneş Sistemi’nde bu olayların yaşanabileceği tek yer gezegenimiz değildir.
Merkür ve Jüpiter’in birtakım uyduları ve hatta bir kuyruklu yıldız hariç her gezegende bazen görünmez dalga uzunluklarında da olsa atmosferik bir parıltı tespit edildi. Lakin işin asıl ilginçleştiği yer Mars. Kızıl gezegen, diğer yerlerde kuzey ışığı oluşumunda çok kıymetli bir rol oynayan ve bir bileşen olan kayıp global manyetik alanıyla ünlü. Lakin bu, Mars’ın büsbütün manyetizma içermediği manasına gelmiyor. Yerkabuğunun birtakım bölgelerinde, bilhassa güney yarımkürede, lokalize manyetik alan bölgeleri filizlenir. Yeni yapılan bir araştırma, bu küçük, mahallî manyetik alanların, Mars’ın ayrık ultraviyole kuzey ışıklarını üretmek için güneş rüzgarıyla farklı formlarda etkileşime girdiğini ortaya çıkardı.
Güneş rüzgarının Mars’taki auroraları nasıl etkilediği ortaya çıktı
Iowa Üniversitesi’nden fizikçi ve astronom Zachary Girazian, “Güneş rüzgarı şartlarının Mars’taki auroraları nasıl etkilediğine bakan birinci detaylı çalışmayı gerçekleştirdik.” dedi.
Girazian, “Temel bulgumuz, güçlü kabuksal alan bölgesinin içinde, aurora oluşum suratının çoğunlukla güneş rüzgarı manyetik alanının tarafına bağlı olduğudur. Güçlü kabuksal alan bölgesinin dışında, oluşum suratının çoğunlukla güneş rüzgarı dinamik basıncına bağlıdır.” diyerek Mars’ta ortaya çıkan kuzey ışıklarının nedenini açıkladı.
Dünya’da ve uzayda auroralar tıpkı biçimde oluşuyor
Dünya’daki auroraların en büyük iki örneği kuzey ışıkları ve güney ışığıdır. Bu iki auroranın nasıl oluştuğuna dair epeyce net bilimsel ispatlar var. Güneş rüzgarından gelen parçacıklar Dünya’nın manyetosferiyle çarpıştığında bu ışıklar ortaya çıkıyor. Akabinde manyetik alan çizgileri boyunca yüksek enlemlere yanlışsız hızlanarak üst atmosfere yanlışsız yağıyorlar. Gökyüzünde dans eden, parıldayan ışıkları üretmek için atmosferik parçacıklarla etkileşime giriyorlar.
Yapılan araştırma sonucunda ortaya çıkan ispatlar, fenomenlerin öteki cisimlerde benzeri biçimlerde oluştuğunu gösteriyor. Örneğin, Jüpiter‘in güçlü, kalıcı kuzey ışıkları, devasa gezegenin karmaşık manyetik alanı tarafından ortaya çıkarılıyor.
Fakat Mars’ın global manyetik alanı, gezegenin tarihinde epeyce erken bir vakitte bozuldu ve geride yalnızca kabuktaki manyetize edilmiş minerallerde korunan manyetizma modüllerini bıraktı. Geceleri Mars’ın ultraviyole manzaraları, kuzey ışıklarının bu kabuksal manyetik alanların yakınında oluşma eğiliminde olduğunu ortaya çıkardı.
Mars’ta oluşan kuzey ışıklarının tek sebebi güneş rüzgarı değil!
Girazian ve grubunun çalışmaları güneş rüzgarının şartlarını dikkate alıyor. Tıpkı vakitte takım 2014’ten beri kızıl gezegenin morötesi imajlarını toplayan Mars Atmosferi ve Uçucu Evrim (MAVEN) uzay aracından gelen bilgileri de tahlil etti.
Grubun çalışmalarına nazaran güneş rüzgarının basıncı, kelam konusu kuzey ışıklarının parlaklığında çok az rol oynuyor üzere görünüyor. Bu durum Girazian ve grubuna, yüklü parçacık kütlelerinin Güneş’ten fırlatıldığı ve daha yüksek güneş rüzgar basıncı ile alakalı olduğu koronal kütle fırlatmaları üzere uzay hava olaylarının Mars’taki kuzey ışıklarını tetikleyebileceğini düşündürdü.
Kabuksal manyetik alan bölgelerinin içinde, manyetik alanın tarafı ve güneş rüzgarı, Mars’ta kuzey ışıklarının oluşumunda kıymetli bir rol oynuyor üzere görünüyor. Makul istikametlerde, güneş rüzgarı, morötesi ışımayı üretmek için gerekli olan manyetik yine bağlanma olayları yahut parçacık ivmesi için uygun görünmektedir.
Araştırmacılar, bu sonuçların, güneş rüzgarı ile etkileşimlerin global manyetik alanından sıyrılmış bir gezegende kuzey ışıklarının nasıl ortaya çıkabileceğine dair yeni bilgiler ortaya koyduğunu söyledi.
