Lefkoşa Dr. Burhan Nalbantoğlu Devlet Hastanesi Başhekim Başyardımcısı Dr. Sonuç Büyük Türk Ajansı Kıbrıs (TAK) muhabirinin sorularını yanıtladı, testler hakkında merak edilenleri anlattı ve virüs salgını sürecinde yaşadıklarını paylaştı.
PCR’ın tanı, hızlı testlerin ise tarama testi olduğunu vurgulayan Büyük, “PCR pozitifse hasta karantinaya alınıp diğer kan tetkikleri ve akciğer tomografisi çekilir. Ateş ve öksürük gibi semptomlu olan hastalar ile akciğerde pnömoni bulguları olan hastalara tedavi planlaması yapılarak tedavileri verilir. Semptomu olmayan ve radyolojik bulguları temiz olan hastalar karantinada takibe alınır. 18 yaşından küçük olanlar da çocuk hekimine danışılarak tedavi düzenlemesi yapılmaktadır” dedi.
Büyük, “Hızlı testler, vücudun hastalığa karşı tepkisini ölçer, hastalığı geçirdi mi, geçiriyor mu diye bilgi verir. Toplum bağışıklığı konusunda da bilgi verir. Hastalığı geçirenlerde antikorların yapımını gösterir. PCR testi ile birlikte kullanıldığında hastalığın teşhisinde çok büyük doğruluk payı olur” diye konuştu.
Bir hekim hastayı değerlendirirken hastayı bir bütün olarak değerlendirdiğini, birçok bulguyu göz önünde tuttuğunu ve tetkikler istediğini belirten Dr. Sonuç Büyük, teşhisin ancak hasta muayenesi, kan tetkikleri, PCR testi ve akciğer tomografisi ile konulduğunu söyledi.
Büyük, yakında başlanacak eliza testleriyle antikor düzeylerinin ölçüleceğini ve toplumun bağışıklık düzeyinin daha güvenilir bir yöntemle belirleneceğini, şu anda elimizde olan IgG yanında yeni gelecek olan IgM antikorları ile beraber olası bir ikinci dalgaya karşı ellerinde tanı ve takipte büyük güç olacağını kaydetti.
Dr. Sonuç Büyük, PCR testlerinin “gold standart test” olarak nitelendiğini, bu testi yapmak için donanıma ve genetik uzmanlarına ihtiyaç olduğunu belirterek “Hem ekibin, hem ekipmanın, hem de tecrübenin iyi olması gerekir” dedi.
“PCR POZİTİFSE HASTA YÜZDE YÜZ VİRÜSÜ TAŞIYOR DEMEK”
PCR testlerinin virüsün varlığını (RNA’sını) gösterdiğini kaydeden Büyük, “PCR testi pozitifse, hasta yüzde yüz virüsü taşıyor demektir” bilgisini verdi.
Antikor testlerinin ise iki şekilde yapıldığını, birinin kart yöntemli hızlı testler, ikincisinin de dünyada yeni uygulamaya giren eliza yöntemiyle yapılan testler olduğunu ifade eden Dr. Sonuç Büyük, kart testinde antikor düzeyleri miktar olarak verilmezken cihaz kullanılarak yani eliza yöntemiyle yapılan testlerde ise antikor miktarlarının verildiğini anlattı.
“HASTALIĞI GEÇİRDİ Mİ, GEÇİRİYOR MU?” SORUSUNUN YANITI ANTİKOR TESTLERİNDE
“PCR testinde virüs var mı yok mu belirlenirken, eliza testinde (antikor testinde) hasta bu hastalığı geçiriyor veya geçirdi mi sorularının yanıtını alıyoruz” diyen Dr. Büyük, şu detayları paylaştı:
“Vücudumuzda üretilen 5 tip antikorumuz var. Konuyla ilgili ise öne çıkan iki antikorumuz var: IgM dediğimiz immunglobülin M antikoru ve IgG dediğimiz immunglobülin G antikoru. IgM hastanın aktif olarak hastalığı geçiriyor olduğunu gösterir, vücutta reaksiyon olarak virüse karşı ilk oluşan antikordur. Hastalığın ilerleyen dönemlerinde IgG antikoru oluşur ki bu da hastalığı geçirdiğini gösterir. Aslında bir yerde IgG’ye bağışıklık antikoru da diyoruz. IgG’ler aynı zamanda plazma tedavisinde kullanılan antikorlardır. Antikor testleri bize hastanın seyri hakkında bilgi verir. Hastalığı geçirdi mi, bağışıklık düzeyi nedir?
Bağışıklık antikorları, IgG’lerin net olarak kişiyi ne kadar koruyacağı, vücutta ne kadar kalacağı konusunda net bilgiye sahip değiliz ama ilerleyen çalışmalar bu bilgiyi de bize gösterecek.”
Dr. Sonuç Büyük, Lefkoşa Dr. Burhan Nalbantoğlu Devlet Hastanesi, Gazimağusa Devlet Hastanesi, Girne Dr. Akçiçek Hastanesi ve Cengiz Topel Hastanesi laboratuvarlarında 25 bini aşkın hızlı test, 5 bin civarında da PCR testi yapıldığını açıkladı.
HIZLI TESTLER GÜVENİLİR Mİ?
Hızlı testlerin güvenilirliği konusundaki soru üzerine Dr. Sonuç Büyük, tüm ülkelerin bu testleri kullandığını ve kullanmaya da devam ettiğini kaydederek 10-15 dakikada sonuç veren bu testlerin, PCR’daki pahalı ekipmana ve çok deneyimli personele gerek olmadan da yapılabildiğini anlattı.
PCR testlerinin ise 5-6 saatte sonuç verdiğini kaydeden Büyük, hızlı testlerde tecrübelerinin arttığını, hizmetlerini sürdüren sektörlerin personeline taramalar yapıldığını, sağlık çalışanlarının büyük çoğunluğuna da test uygulandığını kaydetti.
Dr. Sonuç Büyük, ülkede şu anda vaka olmadığı için temaslıların taranması (filyasyon) gibi bir işlem de yapılmadığını, test rakamlarının bu nedenle azaldığını ifade etti.
“TESTLERLE İLGİLİ İŞLEMLER DOĞRU”
Lefkoşa Dr. Burhan Nalbantoğlu Devlet Hastanesi Başhekim Başyardımcısı Dr. Sonuç Büyük, “Bu süreçte testlerle ilgili doğru işler yapıldığına kesinlikle inanıyorum” dedi.
Hiçbir testin yüzde yüz hastalığı yakalama şansı olmadığının herkesçe bilinmesi gerektiğini kaydeden Büyük, şöyle konuştu:
“Yanılma payı vardır. Bu da testlerin hangi safhada yapıldığına bağlı olarak değişir. Bir kişi virüsü aldıktan sonra hastalığın bir kuluçka süresi var. Bu süreyi geçirdikten sonra da bir semptom/şikayet dönemi var. Sonra da hasta iyileşme dönemine giriyor. Kuluçka döneminin 14 gün olduğu söyleniyor. Başlangıç noktamızı semptomların başladığı ana göre koyarsak, ki bu ortalama 5-6.güne denk geliyor, birkaç gün öncesinden itibaren hastalığın özellikle ilk iki hafta içerisinde PCR testi pozitiftir. Virüsün alındığı ilk birkaç günde ise PCR negatif olabilir. Yani bulaşmadan birkaç gün sonrası negatiftir, bu PCR’ın yanlış yapıldığı anlamına gelmez, zaten negatiftir. Eğer kişi virüsü aldı, semptomlar başladı, 3 hafta geçtikten sonra PCR yaparsanız yine negatif çıkar.
Antikor testlerinde ise semptomlar başladıktan bir hafta sonra (5-6 gün sonra diyen de var) IgM pozitifleşir. Eğer siz semptomlar başlamadan önce hızlı test çalışırsanız, negatif çıkar. Antikor bir reaksiyondur. Antikorlar, semptomlar başladıktan sonra üretilir.
Kart testleri antikor var-yok der, eliza testleri ise antikor düzeyini de verir. IgM’nin pozitifleşmesi semptomlar başladıktan bir hafta sonra ortaya çıkar. Yani hem PCR testinde hem de antikor testinde negatif bulabileceğiniz bir dönem var. Semptomlar başladıktan sonra hem PCR, hem hızlı testin pozitif çıkma olasılığı artar.
PCR’da virüsü tespit ederseniz, bunun doğruluk oranı yüzde yüzdür. Ama virüsü PCR’la saptayabilme oranınız yüzde 50-60’tır. Hem hastalığın aşamasına göre, hem de örnek alınan yere göre değişir. Virüsün tespit edilme oranı, solunum yolunda derine indikçe artar. Bronş ve akciğerlerden alınan örneklerde ve balgamlarda tespit oranı yüksektir.
PCR sürüntüyle, hızlı testler kan örneğiyle yapılır.
Hastanın hastalığının hangi dönemde olduğunu bilmek çok önemlidir. Temaslıları saptarken de hastanın hangi günde olduğu, bizim için önemlidir.
Eliza yöntemiyle yapılan antikor testlerinin doğruluk payı, kart testlerine göre yüksektir. Bulguları olan hastalarda hem antikorı testi hem de PCR çalışılıyor. İki testin de yapılması doğrudur.”
Dr. Sonuç Büyük, hızlı test sonuçları pozitif çıkan hastalara uygulanan ileri tetkikin ne olduğu sorusunu yanıtlarken, bu kişilere PCR yanında akciğer grafisi, akciğer tomografisi ve biyokimyasal kan analizleri yapıldığını anlattı.
Hiçbir semptom göstermeden hastalığı geçiren kişilerin (asemptomatik) oranının yüzde 30 civarında olduğunu kaydeden Büyük, “Bu kişilerin hastalığı yaymasından korkulur. Toplum taramasının bir nedeni de bu gibi vakaları saptayıp izole etmektir” dedi.
“TESTLER TOPLUMU PSİKOLOJİK OLARAK RAHATLATTI”
Başhekim Başyardımcısı Dr. Sonuç Büyük, hızlı testlerin, hastalığın görüldüğü günlerde aktif çalışmayı sürdüren tüm kesimlere, karantina otellerinde kalanlara ve hizmete açılacak sektörlerin personeline uygulandığını hatırlatarak böylece toplumun büyük ölçüde psikolojik olarak rahatlatıldığını söyledi.
Geçmişteki taramalar sırasında hızlı testlerle yakalanan ve PCR’ı da pozitif çıkan vaka olduğunu kaydeden Dr. Sonuç Büyük, PCR’ı pozitif çıkanlara da yeniden hızlı test yapıldığını ve onların da tamamının pozitif çıktığını, bunun da hızlı testlere güvenlerini artırdığını anlattı.
HIZLI TESTLER UCUZ VE PRATİK
Dr. Büyük, hızlı testlerin PCR’a göre daha ucuz olmasının, pratik ve hızlı olmasının ve geniş kitleye tarama yapabilmesinin, DNA laboratuvarı üzerindeki yükü alması açısından son derece önemli olduğunu kaydetti. Büyük, Sağlık Bakanlığı’nda görevli halk sağlığı uzmanı ile birlikte hızlı testlerde bulunan antikorlarla ilgili de bir çalışmanın yürütüldüğünü bildirdi.
“HERKES İHTİYATLI OLMALI”
Dr. Sonuç Büyük, hem hızlı testlerin hem de PCR testlerinin, bireyin geleceği için değil geçmişi için gösterge olduğunu da vurgulayarak “Testin yapılmasından biraz sonra kişinin virüs kapması mümkün. Dolayısıyla herkesin virüsün tüm dünyada sıfır noktasına gelene kadar ve özellikle ülkemizin kapılarının açılmasından sonra ihtiyatlı olması, tedbiri elden bırakmaması lazım” dedi.
Lefkoşa Dr. Burhan Nalbantoğlu Devlet Hastanesi Başhekim Başyardımcısı Dr. Sonuç Büyük, testlerin yapılması sürecinde Sağlık Bakanı Ali Pilli’ye ve Müsteşar Ali Çaygür’e, bağış yapan firmalara, özel uçağıyla malzeme taşıyan Mete Özmerter’e, KKTC Ankara Büyükelçiliği ve İstanbul Başkonsolosluğu’ndaki sağlık ataşelerine, testleri yapan laboratuvarların personeline, kanların alınmasında özveriyle çalışan hemşirelere, tüm sağlık çalışanlarına ve görev yapan herkese teşekkür etti.
Dr. Sonuç Büyük, hızlı testlerin poliklinik laboratuvarında, PCR testlerinin ise DNA laboratuvarında yapıldığını kaydederek, Gazimağusa, Girne ve Cengiz Topel Hastanesi laboratuvar personelinin de testlerin yapılmasında büyük katkısı olduğunu, hep birlikte çalıştıklarını ve kendilerine çok teşekkür ettiğini söyledi. Büyük, 6 bin hızlı test ve bin PCR testinin Gazimağusa’da yapıldığını bildirdi.
Dr. Büyük, bir soru üzerine, bu aşamadan sonra koronavirüs testlerinin özel laboratuvarlarda da kontrollu bir şekilde yapılabilmesi gerektiğini, bunun kamudaki yükü azaltacağını, ancak bu konudaki kararı Sağlık Bakanlığı’nın vereceğini söyledi.
Haber: Özgül Gürkut Mutluyakalı – Fotoğraf: Erol Uysal
(TAK)
